«Γι’ αυτόν τον κόσμο μα και για τον εαυτό μου είμαι ένας ΞΕΝΟΣ, οπλισμένος σε κάθε περίπτωση με μια σκέψη που αρνείται…»
ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΙ
Αλμπέρ Καμί ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του υπαρξισμού, βάσει του οποίου ο άνθρωπος δεν αποτελεί μέρος κανενός μεταφυσικού σχεδίου. Μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος και θεατρικός συγγραφέας, ο Αλμπέρ Καμί, είναι μαζί με τον Σάρτρ, τον Μερλό-Ποντί και τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του σύγχρονου υπαρξισμού.
Ο υπαρξισμός, φιλοσοφική θεωρία που έχει ως αντικείμενό της την ερμηνεία της ανθρώπινης ύπαρξης στον κόσμο και πιο συγκεκριμένα τον προβληματικό της χαρακτήρα, άντλησε τα επιχειρήματά του από τον Υποκειμενισμό του Αγίου Αυγουστίνου, από την Κριτική της Προσδοκίας του Πασκάλ, από το Μηδενισμό του Ντοστογιέφσκι και τον Διονυσιακό Ρομαντισμό του Νίτσε και διαμόρφωσε τις διάφορες κα τευθύνσεις του (θρησκευτική, μεταφυσική, ηθική και πολιτική) κατά τον μεσοπόλεμο. Ο Καμί γεννήθηκε το 1913 στο Μοντοβί της Αλγερίας και πέθανε το 1960 από τροχαίο δυστύχημα στη Σάνς της Γαλλίας. Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1957. Σε ηλικία ενός έτους χάνει τον αλσατικής καταγωγής πατέρα του στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακολουθούν δύσκολα χρόνια με την μητέρα του να εργάζεται ως παραδουλεύτρα για να ζήσει τα δύο παιδιά της, τη μητέρα της και έναν παράλυτο θείο. Η συλλογή δοκιμίων «Απ’ την καλή και απ’ την ανάποδη» (L’ envers et l’ endroit, 1937), περιγράφει την ζωή της εποχής εκείνης. Κατά την δεκαετία του ‘30 αποκτά σημαντική θέση μεταξύ των αριστερών διανοουμένων της Αλγερίας. Εργάστηκε ως σκηνοθέτης στο Theatre de Travail (Θέατρο Εργασίας), όπου ανεβάζονταν αξιόλογα έργα για τους εργάτες. Η αγάπη του για το θέατρο που διατηρήθηκε μέχρι το θάνατό του, τον ώθησε να γράψει την «Παρεξήγηση» (Le Malentendu) και τον «Καλιγούλα», έργα τα οποία συγκαταλέγονται στον κατάλογο του θεάτρου του παραλόγου. Εργάστηκε επίσης ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Alger Républicain (Δημοκρατικό Αλγέρι). Από τη θέση αυτή έγραψε σειρά άρθρων για τα δεινά της αποικιοκρατίας, που οδήγησαν στον πόλεμο της Αλγερίας το 1954. Ως δημοσιογράφος εργάστηκε επίσης στην παρισινή εφημερίδα Le Combat (Ο Αγώνας), και ως ανεξάρτητος αριστερός πρόβαλλε μέσα από τα άρθρα του το αίτημα για δικαιοσύνη, ελευθερία και αλήθεια. Απογοητευμένος από τον καιροσκοπισμό της Αριστεράς διακόπτει τη σχέση του με την εφημερίδα (1941) και αφιερώνεται στη συγγραφή του πρώτου του μυθιστορήματος «O Ξένος». Ο Ξένος είναι το κατεξοχήν μυθιστόρημα όπου αναλύεται το θέματου παραλόγου. Σ’ έναν πρόλογο της αγγλικής μετάφρασης έγραφε ο συγγραφέας:
«…ο ήρωας του βιβλίου καταδικάζεται γιατί δεν τηρεί τους κανόνες. Μ΄ αυτήν την έννοια είναι ξένος στην κοινωνία που ζει. Ζει στο περιθώριο της ιδιωτικής, μοναχικής, αισθησιακής ζωής. Μπορείτε να πλησιάσετε περισσότερο αυτόν τον τύπο ή σε κάθε περίπτωση να συμφωνήσετε περισσότερο με τις προθέσεις του συγγραφέα, αν αναρωτηθείτε με ποιον τρόπο ο Μερσό δεν τηρεί τους κανόνες. Η απάντηση είναι απλή: αρνιέται να πει ψέματα. Ψέμα δεν είναι μόνο να μη λες αυτό που δεν είναι αληθινό. Είναι επίσης, και ιδιαίτερα, να λες περισσότερα από το αληθινό σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη καρδιά, να λες περισσότερα απ΄ όσα αισθάνεσαι. Αυτό κάνουμε όλοι μας κάθε μέρα για να απλοποιούμε τη ζωή. Ο Μερσό, παρά τα φαινόμενα, δεν θέλει να κάνει απλή τη ζωή. Αρνιέται να κρύψει τα αισθήματά του και αμέσως η κοινωνία νοιώθει ότι απειλείται. Του ζητούν π.χ. να πει ότι μεταμελείται για το έγκλημά του σύμφωνα με τους κανόνες της διαδικασίας. Απαντά πως αισθάνεται περισσότερο ενόχληση γι’ αυτό παρά μεταμέλεια και αυτή η υποψία κάποιας σημασίας τον καταδικάζει. Ο Μερσό λοιπόν δεν είναι για μένα ναυάγιο της ζωής, αλλά ένας άνθρωπος φτωχός και γυμνός, που αγαπά έναν ήλιο που δεν αφήνει σκιές. Κάθε άλλο παρά χωρίς ευαισθησία, εμψυχώνεται από ένα έντονο βαθύτερο πάθος, ένα πάθος για το απόλυτο και την αλήθεια. Πρόκειται όμως για μια αρνητική αλήθεια, την αλήθεια της ύπαρξης και του αισθήματος, χωρίς την οποία όμως καμία νίκη δεν μπορεί να κατακτηθεί πάνω στον εαυτό σου και πάνω στον κόσμο…»
Το 1942 εκδίδεται το φιλοσοφικό του δοκίμιο «Ο Μύθος του Σισύφου», όπου περιγράφει το μηδενισμό και τον παραλογισμό της εποχής, δίνοντας τη θεωρητική του πλευρά με μοναδική σαφήνεια και πυκνότητα ύφους μέσα από τους χαρακτήρες του Δόν Ζουάν, του ηθοποιού, του κατακτητή, του δημιουργού. Οι θέσεις του σύγχρονου υπαρξισμού εκλαϊκεύονται και διαδίδονται με τα μυθιστορήματα και τα θεατρικά του έργα. Ο «Επαναστατημένος Άνθρωπος» διαμαρτύρεται και εξεγείρεται ενάντια στην μοίρα του και τη δημιουργία. Εξεγείρομαι άρα υπάρχω ή γράφω άρα δρω είναι δύο συνθήματα στα οποία συνοψίζεται, θα μπορούσαμε να πούμε το φιλοσοφικό πιστεύω του Καμύ. «Μια βαθιά σκέψη είναι ένα συνεχές γίγνεσθαι, αφομοιώνεται με τα βιώματα της ζωής και μορφοποιείται από αυτά» έλεγε. Η Weltaanschauung που εκφράζει ο Καμί στο έργο του μπορεί να συνοψιστεί στα εξής:
Η αδικία και το κακό επί της γης τον οδηγούν στον αγνωστικισμό. Αποτέλεσμα της απουσίας του Θεού είναι το παράλογο που χαρακτηρίζει τις σχέσεις των ανθρώπων με τον κόσμο: Η πιστοποίηση αυτής της απουσίας του Θεού σημαίνει για τον Καμί ελευθερία και όχι μοναξιά και απελπισία που μπορεί να οδηγήσει στην αυτοκτονία. «…Τα συμπεράσματα που βγάζω λοιπόν από το παράλογο είναι η επανάστασή μου, η ελευθερία μου και το πάθος μου. Με την βοήθεια της συνείδησης όλα αυτά από πρόκληση στο θάνατο τα μετατρέπω σε κανόνα ζωής και αρνούμαι την αυτοκτονία». Ο απελευθερωμένος από το αιώνιο, ο άνθρωπος του Καμί βιώνει την ύπαρξη στην πληρότητά της. Είναι προφανές ότι με την απουσία του θείου αλλάζει κι όλη η κλίμακα των ηθικών αξιών του.
Ο άνθρωπος, κατά τον συγγραφέα, πρέπει να τελεί εν εγρηγόρσει, έτοιμος πάντοτε να εξεγερθεί γιατί την κρίση την βιώνει καθημερινώς και δεν πρέπει να περιμένει την μετά θάνατον Κρίση.
Η εξέγερση αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της σκέψης του.
Ένα άλλο σημαντικό και πολύ γνωστό έργο του, «Η Πανούκλα», είναι μάλλον ένα αλληγορικό κήρυγμα παρά μυθιστόρημα, όπου ο συγγραφέας επισημαίνει και προειδοποιεί ότι το μικρόβιο της πανούκλας μπορεί να παραμονεύει κοιμώμενο στα αντικείμενα καθημερινής χρήσης και μια μέρα «να ξυπνήσει τα ποντίκια της και να τα στείλει να πεθάνουν σε μια ευτυχισμένη πόλη», όπως έγινε π.χ. με την αλγερινή επανάσταση. Με τον θάνατό του ο Καμί άφησε ένα μεγάλο κενό στην πνευματική ζωή της Γαλλίας αλλά και όλου του κόσμου γιατί, κανένας άλλος συγγραφέας δεν αντιπροσωπεύει τόσο πολύ τη συνείδηση του Δυτικού Ανθρώπου στη σχέση του με τον μη Δυτικό Άνθρωπο. Σφράγισε την ηθική και πολιτική συνείδηση της γενιάς του αλλά και της ερχόμενης, με το έντονο ενδιαφέρον του για την αναζήτηση της καλλιτεχνικής αλήθειας που για τον Καμί, και πολλούς άλλους συγγραφείς, ταυτίζεται με την ηθική αλήθεια.
Η «Πτώση», η «Πανούκλα», ο «Ξένος», ο «Μύθος του Σισύφου», η «Πτώση», ο «Επαναστατημένος Άνθρωπος», «Από τη μια και από την άλλη», τα «Κριτικά και Λυρικά Δοκίμια», αλλά και θεατρικά έργα, δοκίμια, αφηγήσεις, νουβέλες κ.λ.π. είναι το τεράστιο έργο που άφησε ο Καμί στη διάρκεια της σύντομης ζωής του ως παρακαταθήκη για τις ερχόμενες γενιές.
γράφει η Ιωάννα Αβραμίδου